सहमतिको सम्वन्ध बलात्कार होइन : अदालत ( पढ्नुहोस् बलात्का र यौनदुर्व्यवहार वारे भारतीय अदालतको टिप्पणी ) 

एजेन्सी । यदि कसैले सहमतिको सम्बन्धमा बिहे गर्न इन्कार गरेमा त्यसलाई बलात्कार मानिने छैन । यो टिप्पणी केरला उच्च न्यायालयको हो । न्यायमूर्ति बेचु कुरियन थोमसको इजलासले बलात्कारको आरोपमा पक्राउ परेका वकिलको जमानतमा सुनुवाइका क्रममा यस्तो बताएको हो । यससँगै आरोपीलाई जमानत पनि दिइएको छ ।

अदालतको यो निर्णयले यस्ता घटनामा महिलाको मुद्दालाई कमजोर बनाउने, अधिकारलाई कमजोर बनाउने, त्यसको दुरुपयोग हुन सक्छ ? यो कुरा बुझ्न सर्वोच्च अदालत, दिल्ली हाईकोर्टका वकिल र कार्यकर्तासँग कुरा गरिएको थियो । जान्नुहोस् उनीहले यो निर्णयलाई कसरी हेर्छन् . . .

बलात्कार भनेको जबरजस्ती वा छलको सम्बन्ध हो : उच्च अदालत
अदालतले आफ्नो टिप्पणीमा महिला र पुरुषबीचको यौन सम्बन्ध उसको इच्छाविपरीत भएमा वा जबरजस्ती वा ठगीबाट सहमति लिइएको अवस्थामा मात्रै बलात्कार हुन सक्ने उल्लेख गरेको छ । तर यदि इच्छा अनुसार दुई वयस्क व्यक्तिबीच यौनसम्बन्ध राखेपछि विवाह भएन भने उक्त कुरा आईपीसीको धारा ३७६ अर्थात् बलात्कारको दायरामा आउँदैन । यस्तो अवस्थामा अदालतले प्रमाणसँगै नियत पनि हेर्छ ।

हामीले यस विषयमा सर्वोच्च अदालतका वकिल सितवत नबीसँग कुरा गरेका छौं। सितवत भन्छन्– अदालतको फैसला गलत होइन । तर अब आइपिसी को धारा ३७६ को आयाम परिवर्तन हुँदैछ। जब दुई व्यक्ति सम्बन्धमा हुन्छन्, तिनीहरू बीच नजिक हुन्छ। वाचा पनि गरिन्छ तर कहिले काहिँ वर्षौं सँगै बसेपछि सम्बन्ध टुट्छ वा सोचे जस्तो आकार लिदैन ।

यस्तो अवस्थामा यदि कोही विवाहको कुराबाट पछि हट्छ भने उनीमाथि बलात्कारको आरोप लाग्दैन । आफ्नो एउटा केसलाई उद्धृत गर्दै उनी भन्छिन्– ‘हालै मैले एउटा केस ह्यान्डल गरें, जहाँ केटीले बिहे नगरेको केटामाथि बलात्कारको केस गरिन् । ह्वाट्सएप च्याटका सबै प्रमाण अदालतमा पेश गरिएको थियो । च्याट हेर्दा केटीले आफ्नो पार्टनरलाई भेट्ने मिति, समय र स्थान आफैंले आफैं तय गर्ने गरेको खुलासा भयो ।
विवाह नभएपछि युवतीले जबरजस्ती करणीको उजुरी दिएकी थिइन् ।

ब्रेकअप पछि बलात्कारको अभियोग कुनै पनि कानुनमा अपराध होइन
पुरुष अधिकारका लागि काम गर्ने अभियन्ता, पत्रकार र वृत्तचित्र फिल्म निर्माता दीपिका नारायण भारद्वाज अहिले भारतमा बलात्कारको नाममा केही यस्ता घटना भइरहेको बताउँछिन् जसले वास्तविक बलात्कार पीडितको हैसियतलाई कमजोर बनाउँछ। महिलाको हैसियतमा, तपाईं र मलाई थाहा छ बलात्कार र यौन दुर्व्यवहारको अपराध के हो ?

यसले शारीरिक र मानसिक रूपमा कस्तो असर गर्छ । वर्षौंसम्म शारीरिक सम्बन्धमा रहेपछि आफ्नो पार्टनरलाई बलात्कारको आरोप लगाउनुभयो भने त्यसलाई संसारको कुनै पनि कानुन वा सामाजिक परिप्रेक्ष्यले बलात्कार मानिने छैन । यसअघि यस्तो मुद्दामा जमानत पनि नपाउने भए पनि अहिले पाइन्छ । किन ? किनभने यस्ता धेरै केस झुटा हुन्छन् ।

धेरै पटक आक्रोश पोख्न आरोप लगाइन्छ
यस मामिलामा दिल्ली उच्च न्यायालयका अधिवक्ता कमलेश कुमारले ब्रेकअप पछि बलात्कारको आरोप लगाउनु वा विवाहको वाचा पूरा नगर्नु भनेको आईपीसीको धारा ३७६ को दुरुपयोग हो भने। यो खण्डको दुरुपयोग गरेर ती केटीहरूलाई अन्याय भइरहेको छ, जो साँच्चै बलात्कारको शिकार हुन् । कमलेश भन्छन्, ‘मैले यस्ता धेरै घटना देखेको वा हेरेकी छु, जहाँ युवतीले बदला लिने गरी बलात्कारको आरोप लगाउँछन् ।

कहिलेकाहीँ उनीह सुनुवाइमा पनि आउँदैनन् । उनीहरुको प्रयास न्याय पाउन होइन, केटालाई जेल हाल्ने हो । मलाई लाग्छ कुनै पनि सम्बन्धमा परेपछि केटा र केटी दुबैमा पर्याप्त समझदारी र परिपक्वता हुनुपर्छ जसबाट ब्रेकअप भएमा वा कुनै वाचा पूरा नगर्दा आफ्नो जीवन अगाडि बढाउन सकियोस् । केटाको नियत सुरुदेखि नै ठगीको कोणमा देखिन्छ।

सम्बन्धमा धोखाधडी कानूनी विषय होइन
केरला हाई कोर्टको फैसलामा महिलावादी लेखिका तथा एआईपीडब्ल्यूए सेक्रेटरी कविता कृष्णनले यो निर्णय सही भएको बताएकी छन् । तर यसको अर्थ केटीहरु गलत होइनन् र उनीहरु बलात्कृत हुँदैनन् भन्ने होइन । कयौं पटक केटाहरूले नजानेर बिहे गर्छन्, सम्बन्ध तोड्छन् वा केटीहरूलाई अनुचित व्यवहार गर्छन्। तर सम्बन्धमा धोखाधडी कानूनी मुद्दा होइन तर सामाजिक र पितृसत्तात्मक दृष्टिकोणको कुरा हो।

के हाम्रो समाजमा केटीहरु खराब सम्बन्ध पछि अघि बढ्न सक्दैनन्, त्यसैले अदालतमा यस्ता मुद्दा आउँछन् । यस प्रश्नको जवाफमा कविता भन्छिन्– केटीहरू अगाडि बढ्दैनन् भन्ने होइन । एसिड आक्रमणका घटनाहरू देखे भने केटाहरू अघि बढ्दैनन् । उनीहरुमा बदलाको भावना हुन्छ । यदि केटीहरू सम्बन्धमा धोका खाइरहेका छन् भने समाधान विवाह वा बलात्कारको आरोप लगाउनु होइन । यस्ता घटनाको एउटै उपाय छ केटीहरु बलियो बन्नु पर्छ र समाजबाट सहयोग लिनुपर्छ ।

आठौं केटालाई बलात्कारको मुद्दामा फसाएकी युवती
गुडगाउँकी एक युवतीले विभिन्न प्रहरी थानामा ७ जना केटाविरुद्ध बलात्कारको उजुरी दिएकी थिइन् । उनी सामाजिक सञ्जालमार्फत केटाहरूसँग मित्रता गर्थिन् । केही समय सम्बन्धमा रहेपछि उनी विवाहको लागि दबाब दिन्थिन् ।

नत्र बलात्कारको मुद्दा चलाउँथिन् । गत वर्ष उनले आठौं केटा महेशलाई विवाह गर्न दबाब दिएर ब्ल्याकमेल गर्न थालेकी थिइन् । केटाले पनि डरले बिहे गर्यो । तर दश दिनमै विवादका निकालेर घर छाडेर हिडिन् । युवतीले जबरजस्ती करणी मुद्दा दायर गरेकी थिइन् । घटना खुलेपछि युवती पक्राउ परिन् ।

के महिलालाई बलात्कारको आरोप लाग्दैन ?
२०१७ को अर्नब गांगुली मामला। अर्नबले गुडगाउँमा व्यापार सुरु गरेका थिए । कार्यालयकी एक विवाहित महिलाले उनीविरुद्ध बलात्कारको उजुरी दिएकी थिइन् । त्यसपछि उनी आठ महिना जेल बसेका थिए । ६ वर्षको कानुनी लडाइपछि उनी निर्दोष साबित भएका थिए । दुईजना अफिसमा साथी थिए । ती महिलाले छिट्टै पतिसँग सम्बन्ध विच्छेद गरेर अर्नबसँग विवाह गर्ने बताएकी थिइन् ।

त्यसपछि यी दुईबीच सम्बन्ध बढ्यो । तर पछि ती महिलाले आफ्नो वाचा तोडिन् । अर्नबले कारण जान्न खोज्दा महिलाले बलात्कारको मुद्दा दायर गरिन् । अर्नबले प्रधानमन्त्रीबाट महिला बाल तथा विकास मन्त्रालयलाई पत्र लेखेर प्रश्न उठाएका थिए कि यदि कुनै महिला पुरुषसँग विवाह गर्ने आश्वासन दिएर सम्बन्धमा आएर पछि हट्छ भने के महिलामाथि बलात्कारको मुद्दा चल्छ ?

जब हामीले सर्वोच्च अदालतका वकिल सितवतलाई यो प्रश्न सोध्यौं, उनले भने कि धारा ३७६ लैङ्गिक तटस्थ छैन । पुरुषले कुनै पनि हालतमा महिलामाथि बलात्कारको मुद्दा चलाउन सक्दैन ।

केरला उच्च अदालतले बलात्कार र यौन दुर्व्यवहारको बारेमा टिप्पणी 
गत वर्ष, एक मुद्दाको सुनुवाईको क्रममा, केरला उच्च अदालतले आईपीसीको धारा ३७६ अन्तर्गत केटीको तिघ्राको बीचमा पुरुषको गोप्य भाग छेइनु पनि बलात्कार हो भनेर भन्यो ।

जुन २०२१ मा, केरला उच्च अदालतले बलात्कारको अपराधलाई एउटा मात्र लिङ्गसँग जोड्नु गलत भएको ठहर गरेको थियो । अदालतले विवाहको आश्वासन दिएर पुरुषलाई ठगेमा कारबाही नहुने तर पुरुषले त्यसो गरेमा सजाय भोग्न सक्ने बताएको छ । यो कस्तो कानुन हो ? यो अपराध लैङ्गिक तटस्थ हुनुपर्छ। अदालतले सम्बन्धविच्छेद भएको दम्पतीको बच्चाको हिरासतमा राखेको मुद्दाको सुनुवाइका क्रममा यस्तो टिप्पणी गरेको हो ।